Zaštićene životinjske vrste na teritoriji grada Kikinda

Sova utina (Asio otus)

U Srbiji je sova utina strogo zaštićena vrsta u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“, br. 36/2009, 88/2010, 91/2010 i 14/2016) i Pravilnikom o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divlјih vrsta bilјaka, životinja i glјiva („ Sl. glasnik RS“, br.5/2010 i 47/2011). Sove utine nastanjuju otvorene terene, ivice šuma, parkove, drvorede u naselјu. U Srbiji se gnezdi oko 11.000 parova, od čega u Vojvodini 3.500. Severne populacije sove utine se delimično sele zbog nedostatka hrane, dok se u umerenom pojasu skuplјaju u zimska jata, a mesto na kome se jato skuplјa tokom godina se ne menja. Zimska jata se često nalaze u naselјenim mestima, i to naročito u centru grada ili selu, uglavnom u četinarima. Broj jedinki u njima se kreće od nekoliko do više stotina ptica. Najveće zimsko jato je zabeleženo u Kikindi gde je broj sova dostizao 734 jedinki 2009. godine. Brojnost sova utina u zimovalištu u Kikindi je promenjiv i zavisi od više faktora. Procenjuje se da u Vojvodini postoji oko 450 zimovališta utina na kojima boravi do 30.000 jedinki. Najveće zimovalište sova na svetu u gradskoj sredini nalazi se u centru Kikinde i to već duže od dve decenije.

Centar Kikinde, kao najveće zimovalište sova na svetu, zaštićen je posebnom odlukom SO Kikinda. Na sednici održanoj dana 28.12.2012. godine doneta je Odluka o merama za zaštitu zimovališta sova utine (Sl. List opštine Kikinda 39/2012, 7/2014 i 12/17). Pod zimovalištima sova utina podrazumevaju se stabla na kojima zimuju utine u centru Kikinde, u periodu od 1.septembra do 15. aprila. Ovom Odlukom zabranjuje se oštećivanje ili uništavanje gnezda i legla sove utine, kao i područja njihovog razmnožavanja, orezivanje i seča stabala na kojima je registrovano zimovalište, instaliranje svetlosnih uređaja na udalјenosti manjoj od 5m od stabala na kojima je registrovano zimovalište i postavlјanje pozornice za javne događaje, kao i organizacija javnih skupova na udalјenosti manjoj od 20m od stabala na kojima je registrovano zimovalište utine. Od 2012. godine u Kikindi se novembra meseca tradicionalno obeležava manifestacija pod nazivom Sovembar ( Novembar- mesec sova).

Velika droplјa (lat. Otis tarda)

Specijalni rezervat prirode „Pašnjaci velike droplјe“ predstavlјa jedino stanište ugrožene vrste ptice velike droplјe ( lat. Otis tarda) u našoj zemlјi i jedno od retkih staništa iste u Evropi i svetu. Velika droplјa se nalazi na svetskoj crvenoj listi (IUCN: Red List) ugroženih vrsta, visoko kotirana kao ranjiva. U našoj zemlјi predstavlјa strogo zaštićenu vrstu na osnovu Pravilnika o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divlјih vrsta bilјaka, životinja i glјiva („ Sl. glasnik RS“, br.5/2010 i 47/2011). U cilјu očuvanja poslednjeg utočišta velike droplјe u našoj zemlјi, kao i njenih najvrednijih staništa, 1997. godine proglašeno je zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja („Službeni glasnik RS”, 37/97), odnosno zaštićeno područje I (prve) kategorije i to kao Specijalni rezervat prirode „Pašnjaci velike droplјeˮ.

Rezervat se nalazi u ravnici severnog Banata, na aluvijalnoj ravni reke Zlatice, između novokneževačke i krstursko-siriške lesne terase. Svojom površinom zahvata teritorije grada Kikinda i opštine Čoka. Takođe, područje rezervata odlikuje jedinstven splet očuvanih stepskih, slatinskih, livadskih i močvarnih ekosistema. Od zaštićenih bilјnih vrsta na pustarama velike droplјe javlјaju se i neki tipični stepski elementi, kao što su Sadlerov različak-Centaurea sadleriana, koji je značajan i kao vrsta od međunarodnog interesa za očuvanje biodiverziteta. Specifičnost stepske vegetacije ovog regiona predstavlјa bedrinac-Trinia ramossisima - vrsta sa crvene liste flore Srbije i jedna od ređih vrsta u flori Vojvodine. U ugroženu i retku floru spadaju i leplјivi pupavac-Silene viscosa, proha- Beckmannia eruciformis, devesilјe-Peucedanum officinale, Švarcenbergova bokvica- Plantago schwarzenbergiana i pozni zumbul- Scilla autumnails. Osim velike droplјe, ove prostore nastanjuje retka i ugrožena fauna otvorenih staništa čiji su najvažniji predstavnici vilin konjic-Ophiogomphus cecilia, žaba češnjarka- Pelobates fuscus, ćurlikovac- Burchinus oedicnemus, ritska sova-Asio flammeus, modrovrana–Corracias garullus, orao krstaš- Aquila heliaca i tekunica-Spermophillus citellus. Sve vrste su strogo zaštićene Pravilnikom o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divlјih vrsta bilјaka, životinja i glјiva („ Sl. glasnik RS“, br.5/2010 i 47/2011).

Orao krstaš (lat. Aquila heliaca)

Orao krstaš, ili carski ili kralјevski (lat. Aquila heliaca), je impozantna grablјivica koja je nekada naselјavala široke predele Evroazije, a danas je, pre svega zbog gubitka staništa, među ugroženim vrstama.

Poreklo naziva orao krstaš je vezano za mesto gde su ove ptice nekada svijale gnezda. Naime, ovi orlovi su se često gnezdili na stoletnim hrastovima - zapisima koji su na sebi imali krst i koje je naš narod čuvao kao svetinju. Zbog zaštitne moći, svoje snage i lepote, srpski narod je izabrao upravo orla krstaša, kao simbol na svom grbu, odnosno dvoglavog orla, što ukazuje na dugu tradiciju verovanja u njegovu zaštitnu moć.

Krstaš je dužine do 83 cm i raspona krila do 205 cm.Orao krstaš gradi velika gnezda od granja na vrhovima drveća, a retko se događa da gnezdo napravi i na električnim stubovima. Tokom marta i aprila ženka snese dva do tri jajeta iz kojih se nakon četrdesetak dana izlegu ptići. Mlade ptice napuštaju gnezdo posle 60-77 dana. Po paru prosečno preživlјava 1,5 mladunaca, ali ovaj prosek veoma varira u zavisnosti od dostupnosti hrane.

Mladi ostaju sa roditelјima tokom celog leta, a zatim ih roditelјi teraju sa svoje teritorije. Polnu zrelost ptica dostiže sa 5-6 godina starosti. Krstaš se uglavnom hrani sitnim sisarima poput tekunice, ređe malim pticama, i gmizavcima. Zimi se često hrani i lešinom. Orao krstaš je zbog gubitka staništa danas najugroženija vrsta ptica u Srbiji.

Do pre dvadeset godina srpsko nebo krasilo je oko deset parova orlova krstaša, a danas je taj broj spao na jedan par - Boru i Eržiku koji se gnezde u SRP „Pašnjaci velike droplјe“. Par je u poslednje dve godine izrodio tri mladunčenta – pre dve godine rodili su se Duško i Lilika, a prošle godine na svet je došla i Nada, koja je ime dobila u nadi da će orao krstaš ipak preživeti u Srbiji.